درباره‌ی موضع پارانوئید-اسکیزوئید

درباره‌ی موضع پارانوئید-اسکیزوئید

• ۵ مهر ۱۳۹۹
• آموزش روانکاوی, مختص اعضای ویژه

درباره‌ی موضع پارانوئید-اسکیزوئید

این نوشته به بررسی موضع پارانویید-اسکیزویید بر اساس دو مقاله می‌پردازد؛ یکی مقاله‌ی «یادداشت‌هایی در باب برخی مکانیزم‌های اسکیزویید» ملانی کلاین و دیگری مقاله‌ی «موضع پارانویید-اسکیزویید» پریسیلا راث از فصل سوم کتاب «نظریه‌ی کلاینی: یک چشم‌انداز معاصر» کاتالینا برونشتاین است.

ملانی کلاین در پی تحلیل کودکان و افراد بزرگسال و تلاش برای توضیح و درک رفتار آنها به سال‌های پیش از شکل‌گیری زبان متوسل می‌شود. در اینجا بناست با بهره‌گیری از زبان، مفاهیمی پیشازبانی را تشریح کنیم. به همین منظور از ابزارهای مختلفی بهره می‌گیریم. ابزارهای ما مشاهده مستقیم نوزاد، مطالعه نظریه‌های ذهن و مطالعات تجربی نوزادان است.

کلاین معتقد بود نوزاد در زمان تولد ویژگی‌هایی ذاتی دارد که تا حدی تعیین‌کننده‌ی نحوه‌ی ارتباط او با دنیا هستند. او مسیر رشدی را به گونه‌ای ترسیم کرد که از «آشفتگی و بی‌نظمی» به «انسجام و نظم» می‌رسد. برای توضیح چنین مسیری کلمه‌ی «موضع» را اتخاذ کرد. این واژه در معنای «مرحله»‌ای که زیگموند فروید به کار برد نیست. در واقع از منظر کلاین، موضع اشاره به این موضوع دارد که نوزاد در دوره‌ای از زندگی‌اش تجربه‌های خاصی از محیط پیرامون دارد که در هر یک از این موضع‌ها اضطراب، دفاع‌ها، نحوه برخورد و درک مشخصی از اُبژه وجود دارد. این دوره‌ها به پایان نمی‌رسند بلکه در سراسر عمر به فعالیت خود ادامه داده و هر یک در دوره‌ای از زندگی غالب می‌شوند. ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍

از زمان تولد نوزاد، غرایز مرگ و زندگی، اُبژه و در واقع ارتباط با اُبژه و ایگوی اولیه وجود دارند. اُبژه‌ای که در سال‌های اولیه نوزاد تجربه می‌شود -یعنی مادر- به آن معنی که در ذهن یک بزرگسال وجود دارد نیست. در واقع نوزاد صرفاً سینه‌ی مادر را تجربه می‌کند. بدین شکل که سینه اگر ارضاکننده باشد به عنوان اُبژه‌ی خوب و اگر ارضاکننده نباشد به عنوان اُبژه‌ی بد تجربه می‌شود.

کلاین معتقد است که این تجربه‌های خوب و بد کاملاً جدا از هم و تکه‌تکه هستند. در لحظه‌ی حال اگر سینه ارضاکننده باشد سراسر خوبی خواهد بود و دیگر نوزاد به یاد نخواهد داشت که چند دقیقه قبل همان سینه او را ناکام گذاشته است. همین امر در مورد سینه بد نیز صادق است. از همین رو تجربه‌های نوزاد گویی جدا و مستقل از هم هستند.

همینطور ایگوی اولیه نیز چنانکه وینیکات هم عنوان می‌کند کاملاً نامنسجم و به هم‌ریخته است. تجربه‌های مختلف، شبیه ذرات معلق در هوا هستند. اما این ایگوی اولیه‌ی نامنسجم بناست به شکلی اضطراب‌ها را کنترل کند.