انتقال چیست و چگونه عمل می‌کند؟

درمانگر شما نیز می‌تواند انتقال را تجربه کند.

انتقال در نظریهٔ روان‌کاوی، حالتی‌ست که در آن، احساسات مربوط به فردی دیگر بر درمانگر فرافکنی می‌شود. نمونهٔ کلاسیک انتقال زمانی‌ست که مراجع به درمانگر خود دل می‌بندد. با این حال، ممکن است احساسات خشم، عصبانیت، بی‌اعتمادی یا وابستگی نیز منتقل شوند.

هرچند اصطلاح «انتقال» به‌طور خاص در حوزهٔ سلامت روان کاربرد دارد، اما در زندگی روزمره نیز می‌تواند تجلی یابد، هنگامی‌که مغز می‌کوشد تجربهٔ فعلی را از خلال گذشته بفهمد. در اینجا، به بررسی دقیق‌تر تعریف انتقال و انواع مختلف آن می‌پردازیم.

در یک نگاه

انتقال زمانی رخ می‌دهد که احساسات شما نسبت به فردی دیگر، بر درمانگر فرافکنی شود. این پدیده یکی از ارکان بنیادین رواندرمانی‌های تحلیلی‌ است و درمانگر به‌احتمال زیاد می‌خواهد آن را مورد بررسی قرار دهد تا تعاملات شما و الگوهای روابط‌تان را بهتر درک کند. این فرایند ممکن است در جهت عکس نیز رخ دهد؛ یعنی درمانگر احساسات خود نسبت به شخصی دیگر را بر شما فرافکنی کند که در این حالت از آن با عنوان انتقال متقابل یاد می‌شود. در هر دو حالت، فهم دقیق این پدیده و تأثیر احتمالی آن بر فرایند درمانی ضروری‌ست، به‌ویژه در مواردی که خطر آسیب‌دیدن رابطهٔ درمانی وجود داشته باشد.

انتقال در روان‌درمانی چیست؟

در معنای کلی، انتقال به «فرایند جابه‌جایی چیزی یا کسی از یک مکان یا وضعیت به مکان یا وضعیت دیگر» گفته می‌شود.

اما تعریف روان‌شناختیِ انتقال با این معنا تفاوت دارد و مستقیماً به افرادی مربوط می‌شود که در فرآیند رواندرمانی شرکت می‌کنند. در این بافت، انتقال به‌عنوان فرافکنی احساسات ناهشیار فرد بر درمانگرش تعریف می‌شود. این احساسات، در اصل به سوی چهره‌های مهم دوران کودکی —نظیر والدین— جهت‌گیری داشته‌اند.

مفهوم انتقال در روان‌درمانی در اواخر قرن بیستم بسط یافت، هنگامی‌که رویکردهای درمانی ساختار خشک و سخت‌گیرانهٔ پیشین را ترک کردند و امکان انعطاف‌پذیری بیش‌تری در شیوه‌های درمانی فراهم شد.

انواع انتقال

انتقال پدیده‌ای پیچیده است و گاه می‌تواند به مانعی در مسیر درمان بدل شود. برای نمونه، مراجع ممکن است —بر پایهٔ احساساتی که تجربه می‌کند— تمایل یابد رابطه‌اش با درمانگر را به‌طور کلی قطع کند. یا ممکن است در جلسات درمانی درون‌گرا، خاموش و عبوس شود که این امر نیز می‌تواند روند پیشرفت درمان را مختل کند.

کارکردن با احساسات انتقالی، بخش مهمی از رواندرمانی تحلیلی به‌شمار می‌آید. ماهیت انتقال می‌تواند سرنخ‌هایی مهم دربارهٔ مسائل اساسی مراجع در اختیار بگذارد، و کار روی آن می‌تواند به حل تعارض‌های ریشه‌دار روانی یاری رساند.

سه نوع اصلی از انتقال در روان‌درمانی شناسایی شده‌اند:

-انتقال مثبت

-انتقال منفی

-انتقال جنسی‌شده

انتقال مثبت

انتقال گاه می‌تواند نتایجی مفید به‌همراه داشته باشد. نمونه‌ای از انتقال مثبت زمانی‌ست که فرد جنبه‌های خوشایندِ روابط گذشته‌اش را بر رابطه با درمانگر فرافکنی می‌کند. در این وضعیت، مراجع ممکن است درمانگر را فردی دلسوز، دانا و حامی ببیند، که این امر می‌تواند تجربهٔ درمان را پربارتر کند.

فواید انتقال مثبت را می‌توان در یک مطالعهٔ موردی دربارهٔ کودکی با تشخیص اُتیسم مشاهده کرد. در این نمونه، با آغاز انتقال مثبت، پیوند عاطفی کودک با درمانگر تقویت شد، او شروع به پیروی از دستورالعمل‌های درمانگر کرد، رفتارهای پرخاشگرانه‌اش کاهش یافت و توانایی‌های یادگیری‌اش رشد کرد.

انتقال منفی

در انتقال منفی، احساسات منفی به درمانگر انتقال می‌یابد. خشم و خصومت دو احساسی هستند که ممکن است در دوران کودکی نسبت به یکی از والدین یا فرد مهم دیگری تجربه شده باشند و اکنون در چارچوب رابطهٔ درمانی مجدد ظاهر شوند.

با آن‌که انتقال منفی به‌نظر منفی می‌رسد، اما در واقع می‌تواند تجربهٔ درمانی را غنی سازد. زمانی‌که این نوع انتقال شناسایی شود، درمانگر می‌تواند آن را به موضوعی برای تأویل و بررسی بدل کند و واکنش‌های هیجانی مراجع را عمیق‌تر بشناسد.

انتقال منفی به‌ویژه زمانی مفید واقع می‌شود که درمانگر بتواند به مراجع در فائق آمدن بر واکنشی هیجانی کمک کند که با آن‌چه واقعاً در جلسهٔ درمانی رخ داده است، نامتناسب است.

انتقال جنسی‌شده

آیا نسبت به درمانگر خود احساس کشش دارید؟ اگر چنین است، ممکن است درگیر انتقال جنسی‌شده (که گاه با عنوان انتقال اروتیک نیز شناخته می‌شود) باشید. احساساتی که زیر چتر انتقال جنسی‌شده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:

-احساسات صمیمانه و جنسی

-نوعی ستایش یا پرستش

-احساسات عاشقانه و شهوانی

برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که انتقال جنسی‌شده ممکن است در اعضای جامعهٔ LGBTQ+ شایع‌تر باشد، به‌ویژه در میان افرادی که دوستان نزدیک یا اشخاص مورداعتماد اندکی در زندگی دارند یا کمتر کسی را برای گفت‌وگو و تخلیهٔ عاطفی در اختیار دارند.

انتقال متقابل

درمانگران سلامت روان نیز باید نسبت به این احتمال آگاه هستند که احساسات و تعارض‌های درونی خودشان ممکن است به مراجع منتقل شود. این فرایند انتقال متقابل نام دارد و می‌تواند رابطهٔ درمانی را مبهم و پیچیده سازد.

در برخی رویکردها روان‌درمانگران از انتقال متقابل در جهت پیشبرد درمان استفاده می‌کنند. برای مثال، اگر مراجع به درمانگر بگوید که به‌نظر می‌رسد عصبانی‌ست، درمانگر ممکن است احساسات خود را با او در میان بگذارد؛ ابتدا با تأیید و تحسین دقت مراجع در شناسایی این هیجان، و سپس با همکاری برای درک این‌که چه اندازه از این واکنش، بازتاب فرافکنی مراجع است.

نمونه‌هایی از انتقال در روان‌درمانی

انتقال در بستر درمانی چگونه نمود می‌یابد؟ در ادامه چند نمونه برای تأمل آورده شده است:

نمونه‌ای از انتقال مثبت

مادر آقای «ت» همواره فردی مهربان و حمایت‌گر بود. تونی دارای درمانگری زن است و همان احساسات را بر او نیروگذاری روانی می‌کند؛ در نتیجه، درمانگر را نیز به‌عنوان فردی مهربان و حمایت‌گر تلقی می‌نماید.

نمونه‌ای از انتقال منفی

خانم میم هنگامی‌که درمانگرش در مورد انجام عملی خارج از جلسهٔ درمانی سخن گفت، بسیار خشمگین شد. از رهگذر تأویل این خشم با درمانگر، خانم میم دریافت که در حال تجربهٔ انتقالِ خشم حل‌نشده‌ای‌ست که نسبت به آموزگاری مستبد در دوران دبستان احساس می‌کرده است.

نمونه‌ای از انتقال جنسی‌شده

با پیش‌رفت روند درمان، آقای «د» احساسات جنسی نسبت به درمانگرش پیدا می‌کند. آقای «د» حتی فانتزی‌های اروتیکی را تجربه کرده که در آن درمانگر حضور دارد، و گاهی نیز در طول جلسهٔ درمانی سخنانی شوخ‌طبعانه و معاشقه‌گونه بر زبان می‌آورد.

گفتگو دربارهٔ انتقال با درمانگرتان

درمانگران غالباً به این جنبهٔ مهم درمانی توجه ویژه‌ای دارند. با وجود این، گاه ممکن است تمایلی به بحث فوری دربارهٔ آن نداشته باشد. با وجود این، در نهایت بایستی به موضوع انتقال پرداخته شود؛ زیرا اجتناب از آن می‌تواند به بن‌بست در روند درمان منجر شود و رابطهٔ شما با درمانگرتان را تحت تأثیر منفی قرار دهد.

پیامدهای دیگر اجتناب از پرداختن به انتقال عبارت‌اند از اینکه شما، به‌عنوان مراجع، ممکن است:

-دچار شرمندگی، ناراحتی و کناره‌گیری عاطفی از درمان شوید؛

-در جلسات درمانی به‌دلیل احساساتتان سطح استرس بالاتری را تجربه کنید؛

-دچار واپس‌روی شوید، امری که ممکن است برخی از پیشرفت‌های مثبت قبلی‌تان را نابود سازد.

گفتگو دربارهٔ انتقال زمانی که هر دو، شما و درمانگر، آمادگی لازم را داشته باشید، می‌تواند به حل این مشکلات یاری رساند و فرایند درمان را بهبود بخشد.

درمان متمرکز بر انتقال

با وجودی که غالب رویکردهای روانکاوانه به انتقال می‌پردازند، درمان متمرکز بر انتقال، نوعی درمان است که برای درمان اختلال شخصیت مرزی (BPD) به کار می‌رود. اختلال شخصیت مرزی با ناپایداری در احساسات، خلقیات، رفتارها و روابط شناخته می‌شود.

در این درمان، رابطهٔ درمانی به‌منظور کمک به فرد برای برقراری ارتباط بهتر با دیگران مورد استفاده قرار می‌گیرد. انتقال به درمانگر این امکان را می‌دهد تا ببیند فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی چگونه با دیگران ارتباط برقرار می‌کند و سپس از این اطلاعات برای کمک به ساختن روابط سالم‌تر بهره گیرد.

زمانی که درمانگر و مراجع رابطه‌ای مبتنی بر اعتماد برقرار کردند، به کاوش در الگوهای رفتاری، افکار و احساسات می‌پردازند تا بهتر درک کنند که فرد چگونه واکنش نشان می‌دهد و با شرایط مقابله می‌کند. با افزایش آگاهی افراد نسبت به این الگوهای مخرب، می‌توانند برای ساخت مهارت‌ها و تعاملات مؤثرتر تلاش کنند.

درمانگران همچنین از مفهوم انتقال در دیگر انواع روان‌درمانی استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال، انتقال جزء کلیدی رواندرمانی تحلیلی است.

پرسش‌های متداول

تفاوت انتقال متقابل با انتقال چیست؟

انتقال زمانی است که مراجع احساسات خود را بر درمانگر منتقل می‌کند، در حالی که انتقال متقابل وقتی رخ می‌دهد که درمانگر احساسات خود را بر مراجع انتقال می‌دهد.

انتقال متقابل چه مشکلاتی می‌تواند برای درمانگران و بیماران ایجاد کند؟

انتقال متقابل ممکن است قضاوت درمانگر را در جریان فرایند درمان دشوار سازد. حتی ممکن است روند درمان را به‌سمت اشتباهی سوق دهد، زیرا اعمال صورت‌گرفته در جلسات می‌تواند بیشتر بر اساس احساسات درمانگر باشد تا احساسات بیمار. افزون بر این، بیماران ممکن است نتوانند مسائل خود را حل کنند اگر نسبت به واکنش‌های احساسی درمانگر دچار سردرگمی شوند.

آیا انتقال در درمان یک مکانیزم دفاعی است؟

برخی پژوهشگران بر این باورند که انتقال در درمان می‌تواند نوعی مکانیزم دفاعی باشد، مانند زمانی که بیمار صادق نیست یا آمادگی مواجهه با احساسات منفی را ندارد. دیگران معتقدند که این موضوع بستگی به تأویل درمانگر دارد و ممکن است انتقال به‌عنوان مکانیزم دفاعی قلمداد شود یا نشود.

آیا عوامل خطری وجود دارند که فرد را بیشتر مستعد انتقال کنند؟

اگر مراجع احساس آسیب‌پذیری ویژه‌ای داشته باشد، مثلاً در مواجهه با بیماری تهدیدکنندهٔ زندگی که عزت نفس و کنترل خود را تهدید می‌کند، ممکن است احتمال انتقال افزایش یابد. همچنین، انتقال ممکن است هنگام درمان حضوری بیشتر رخ دهد تا درمان آنلاین.

این مقاله با عنوان «What Is Transference and How Does It Work» در Verywell Mind منتشر شده و توسط تیم تداعی ترجمه و در تاریخ ۷ مرداد ۱۴۰۴ در  بخش مجله وب‌سایت گروه روانکاوی تداعی منتشر شده است.