تأملاتی در تاریخ روانکاوی

تأملاتی در تاریخ روانکاوی

• ۲۳ اسفند ۱۴۰۰
• آموزش روانکاوی, مختص اعضای ویژه

تأملاتی در تاریخ روانکاوی

نویسنده: مارتین برگمان[۱]

چکیده

افزایش مکاتب روانکاوی، بررسی دوباره‌ی تاریخ روانکاوی را می‌طلبد. روانکاوی در تقاطع بین میراث عقلانی روشنگری و علاقه به ماهیت و نشانه بیماری[۲] که مشخصه‌ی رمانتیسیسم بود، پدیدار شد. تمرکز این مقاله بر لحظاتی است که روانکاوی بر سر یک چهارراه قرار گرفته بود و می‌توانست مسیرهای مختلفی را انتخاب کند. بین بدعت‌گذاران[۳]، اصلاح‌کنندگان[۴]، و توسعه‌دهندگان[۵] تمایز صورت گرفته است. در یک چارچوب مرجعِ تاریخی، نقش و دستاوردهای اصلاح‌کنندگان برجسته‌ای مانند ملانی کلاین، هارتمن، وینیکات، کوهوت، و سایرین، همچنین توسعه‌دهندگان آنها مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. این مقاله با بحث در مورد برخی مسائل و مشکلات مهم فعلی که روانکاوی با آن مواجه است، به پایان می‌رسد.

من تاریخ روانکاوی را به عنوان موضوع مورد بحث انتخاب کرده‌ام تا به یک نکته مهم و ضروری در روانکاوی کنونی بپردازم: خطر تبدیل شدن به برج بابل امروزی (کنایه از تنوع زبانی و نفهمیدن سخن یکدیگر). هدف از ساخت آن برج معروف، رسیدن به بهشت بود، اما زمانی که خداوند به عنوان مجازاتی برای غرور سازندگان برج، زبان آنها را گنگ و مبهم ساخت، آن پروژه به حال خود رها شد. به نظر من، این واقعیت که مکاتب مختلف اندیشه‌ها و شیوه‌های روانکاوی با هم در رقابت هستند، بررسی مجدد تاریخ روانکاوی را ضروری می‌کند.

بررسی تاریخی

پرسشی که مطرح می‌کنم این است: در ساختار و تاریخ روانکاوی چه چیزی وجود داشت که منجر به تشکیل مکاتب مختلف در روانکاوی شد؟ در این مقاله قصد ندارم در مورد شایستگی‌های نسبی مکاتب مختلف روانکاوی موضع‌گیری کنم، بلکه روانکاوی را به صورت بررسی و مطالعه‌ی تاریخ ایده‌ها مورد بررسی قرار خواهم داد.

در مطالعه‌ی گذشته‌ی روانکاوی، تفکیک بین سه نوع از مشارکت‌کنندگان را مفید دانستم: بدعت‌گذاران، اصلاح‌کنندگان، و توسعه‌دهندگان. بدعت‌گذاران، که در سال‌های اخیر کمیاب بوده‌اند، اما در زمان حیات فروید رایج بودند، معمولاً برای مدتی به فروید نزدیک بودند، مشارکت قابل توجهی داشتند، و سپس به طور ناگهانی مکاتب فکری خودشان را راه‌اندازی کردند. آنها عبارتند از آدلر، استکل، یونگ، رنک، و ویلهلم رایش[۶]. در زمان حیات فروید، فقط بدعت‌گذاران و توسعه‌دهندگان وجود داشتند. اصلاح‌کنندگان پس از مرگ فروید ظاهر شدند، زمانی که هیچ‌کس، حتی آنا فروید، نمی‌توانست ادعا کند که تنها وارث میراث فروید است.

اصلاح‌کننده‌ها، تئوری روانکاوی را بازنویسی کردند یا تکنیک و شیوه‌های روانکاوی را اصلاح کردند، اما حوزه روانکاوی را ترک نکردند. یک استراتژی معمول برای یک اصلاح‌کننده این است که ادعا می‌کند اصلاحات او در نوشته‌های فروید به صورت ضمنی و سربسته آمده است یا به طور مستقیم از ایده‌های فروید برگرفته شده است. در حالی که اصلاح‌کننده‌ها در روانکاوی بحث و جدل ایجاد می‌کنند، از سوی دیگر، روانکاوی را زنده نگه داشته و در برابر رکود از آن محافظت می‌کنند. اصلاح‌کننده‌های اولیه فرنتسی و فدرن[۷] بودند؛ هارتمن، ملانی کلاین، وینیکات، لکان، و کوهوت[۸] در جایگاه بعدی قرار دارند. بسیاری از اصلاح‌کننده‌ها تحت تاثیر جنبش‌هایی قرار داشتند که خارج از روانکاوی رخ داده‌اند و سعی می‌کردند بین روانکاوی و رشته دیگر پیوند برقرار کنند. بالبی (۱۹۶۰) تلاش کرد تا روانکاوی را با اتولوژی[۹] هماهنگ کند؛ اصلاحات لکان را می‌توان در تلاش او برای بازنگری روانکاوی از طریق زبانِ زبان‌شناسی ساختاری دید.

گروه سوم، یعنی توسعه‌دهندگان، معمولاً روانکاوی را به حوزه‌هایی که هنوز کشف نشده‌اند، گسترش می‌دهند، اما یافته‌های آنها نیازی به اصلاح و تغییر ندارد. برخلاف اصلاح‌کننده‌ها، هیچ دشمنی علیه آنها برانگیخته نمی‌شود و دستاوردهای آنها مورد قدردانی قرار می‌گیرد. برخی از توسعه‌دهندگان مهم عبارتند از: کارل آبراهام، هرمان نونبرگ، ویلدر، و فنیکل[۱۰].

اولین وظیفه من در این مقاله، بررسی روش کشف روانکاوی خواهد بود. فروید در سخنرانی‌های مقدماتی خود در باب روانکاوی (۱۹۱۷-۱۹۱۶، ص. ۲) سه ضربه بزرگ را که علم به عزت نفس انسان وارد کرده، برشمرده است. کوپرنیک نشان داد که زمین مرکز جهان نیست. داروین ثابت کرد که انسان از نسل حیوانات است. فروید سومین ضربه را به خودش وارد کرد: او نشان داد که انسان در خانه‌ی خودش فرمانروا نیست، زیرا ناهشیار خودش را نمی‌شناسد. فروید آرزو داشت که همراه با کوپرنیک و داروین از او یاد شود. تاریخ هنوز حکمش را اعلام نکرده است؛ احتمالاً فروید در زمینه‌های مختلفی، در خطی که از افلاطون تا شوپنهاور و نیچه امتداد دارد، به یاد آورده می‌شود (برگمان، ۱۹۸۷، ص. ۱۵۵).