skip to Main Content
انیمیشن کتاب جنگل: کودک عاری از سکسوالیته؟

انیمیشن کتاب جنگل: کودک عاری از سکسوالیته؟

انیمیشن کتاب جنگل: کودک عاری از سکسوالیته؟

انیمیشن کتاب جنگل: کودک عاری از سکسوالیته؟

عنوان اصلی: Le Livre de la jungle 2016: un Mowgli infantile et asexué
نویسنده: ژان لوک وانیه
انتشار در: مجله‌ی روانکاوی تداعی
تاریخ انتشار: 14 اسفند 1399
تعداد کلمات: 1984 کلمه
تخمین زمان مطالعه: 12 دقیقه
ترجمه: شقایق لیاقتی

کتاب جنگل: کودک عاری از سکسوالیته؟

«بسیار شبیه فالوس، اما در عین­ حال  عاری از فالوس، دوجنسیتی، همراه شوری جنسی  و درونی، و نه احساس ظاهری. که در نمادپردازی، عمیقا با آتش سوزانی که درشخصیت‌­ها و سرنوشت برافروخته، آمیخته شده­…»

(در رابطه با اروتیسم و آتش‌­افروزی، جان لپلانش، مسئله‌شناسیııı، تعالی، نشردانشگاهی فرانسه، مجموعه حکمت­‌های فیلسوفان، منتشر شده توسط نشر دانشگاهی فرانسه، ۲۰۰۸، ص۱۸۹.[۱])

آیا مسائل جنسی همچنان دردنیای هالیوود وجهه‌­ی ناشایستی دارد؟

آخرین نسخه از فیلم «کتاب جنگل»، ساخته­‌ی جان فاوور[۲] در سال ۲۰۱۶ به صورت نسخه‌­ای سه بعدی با تصویری حیرت‌آور، توسط شرکت والت دیزنی اکران شد. با وجود تمام اعمال سینمایی و تکنیک­‌های واقعیت مجازی که توانست با فریب بصری تکامل و رشد انسان را با موجودات زنده­‌ی دیگر نشان دهند، اما مسئله­‌ی اساسی در این فیلم –نه نقطه­‌ی اوج داستان- دارای ایرادی ناشیانه بود: در صحنه‌­ای که دخترک موگلی را اغوا می‌کند و او را به سوی دنیای انسان­‌ها و بزرگترها می‌کشاند، موضوع اصلی داستان کاملاً از یاد می‌رود.

۱.

مشهورترین نسخه­‌ی این کارتون، یعنی نسخه­‌ی سال ۱۹۶۷، نوشته­‌ی رودیارد کیپلینگ[۳] که با آزادی تمام ساخته شد را مرجع قرار می‌دهیم. قصه چنین است که درنهایت، باید سفری ماجراجویانه جوانک را به سمت انسان­ها بکشاند تا او نجات یابد. باگیرا از همان ابتدای فیلم نظری را مطرح می‌کند که بیانگر همان هدف و دلیل تئولوژیک (علت و معلولی) است. اگر موگلی در نهایت موفق شود که به هدف معین شده در ابتدای داستان برسد، جان سالم به در خواهد برد. همچنین فیلم ساخته شده در سال ۱۹۶۷ سه مراسم سنتی، یعنی: مراسم جدا شدن، مراسم نشان‌دار شدن و مراسم گردهم‌­آیی[۴] (جدا شدن موگلی از گله­‌ی گرگ‌­ها، گذر از موانع در سرتاسر فیلم و در نهایت پیوستن به دنیای انسان­ها) را به خوبی نمایش داده است.

۲.

بیایید دو صحنه‌­ی نهایی فیلم­‌های سال ۱۹۶۷ و ۲۰۱۶ را با یکدیگر مقایسه کنیم. اخرین صحنه از فیلم ۱۹۶۷ نشان دهنده‌­ی چه چیزی است؟ باگیرا، بالو و موگلی در جنگل در حال استراحتند که ناگهان صدای آواز دخترکی که صورتش پیدا نیست به گوش موگلی می‌رسد. موگلی دخترک را در حال پر کردن کوزه از آب می‌بیند، ادیبانه بگویم دخترک دل موگلی را می‌برد و موگلی او را تا دهکده­‌ی انسان­ها دنبال می‌کند. با دید اجمالی و خلاصه به این صحنه، می‌بینیم که آنقدرها هم جالب توجه نیست. اما اگر جزئی‌تر، سکانس به سکانس آن را بررسی کنیم، این صحنه که بر اساس تکنیک «تحلیل چند پاره رویا[۵]» ساخته شده است، محتوای متفاوتی را آشکار می‌کند که مملو از نشانه­‌ها و مراجع روانشناختی است. حذف ناگهانی این صحنه از نسخه‌­ی ۲۰۱۶ تنها باعث ایجاد سوال­‌های بیشتری در ذهن بینندگان این فیلم شد.

۳.

موگلی همچنان بدون اینکه صورت دخترک را دیده باشد صدای آواز خوشش را می‌شنود. این اولین باری است که او صدای دخترک را می‌شنود؛ صدا از دید گی روزولاتو[۶] «بزرگترین قدرت تجلی جسم»، و از نظر فروید: «منبعی جسمانی، طبیعی و برانگیزنده، یک نیرو و یک زمینه، چیزی با هدف لذت، متصل به تنشی‌که کاهش می‌یابد، به دریافت کننده می‌رسد تا ارتباط را تضمین کند[۷]» است. کنجکاوی کودکانه او که خود را روی شاخه‌ای آویزان می‌کند تا کسی که این صدا متعلق به اوست را بیند بی شک حاصل ترکیب حس وسوسه‌­ای رنگ باخته و اضطرابی کودکانه[۸] است. «همچنین عملی فیزیکی به تصاویر قدیمی که با جادویی حاصل تخیل دوباره شکل گرفته‌اند[۹]».

۴.

انعکاس چهره‌­ی دخترک درون آب، قبل از پدیدار شدن چهره­‌ی واقعی­‌اش، نشان­دهنده‌­ی مرحله­‌ی «آینه‌ای» است. این همان نیاز به شناخت هویت خود قبل از درک هویت دیگری است: آیا این دومین زمان حیاتی برای «ادراک چیزی بیرونی[۱۰]­ (چیزی خارج از تمام چیزهایی که موگلی در جنگل تجربه کرده)» است؟

حال وسوسه شدن از طریق صدا جای خود را به وسوسه شدن از طریق نگاه می‌دهد. در این صحنه، هر قدر دخترک با کارهای ماهرانه­‌ی خود -چشمک زدن­‌های مدام و پلک زدن‌های دنباله‌­دار- دل موگلی را می‌برد، موگلی با حرکاتش هرچه بیشتر ناشی‌گری خود را اثبات می‌کند. افتادن موگلی از بالای درخت و پرت شدنش درون آب نماد[۱۱] حمام مذهبی تطهیرکننده و همینطور بیداری سکسوالیته اوست که این حس باعث ترس موگلی شده و باعث می‌شود او به کنار آب برود.

هنگامی که «نقاب زنانه» به صورت زده می‌شود نقش­‌ها هم جابجا می‌شوند. زن، مرد را وسوسه می‌کند تا خود را به عنوان «زن» به او اثبات کند[۱۲]، به‌ویژه هنگامی که طوری نقش بازی می‌کند که کوزه به حالت ناشیانه‌­ای از روی سرش به زمین بیافتد. تفسیر شک‌­برانگیز بالو و تصدیق جالب باگیرا در این باره مسلم هستند[۱۳]. هنگامی که موگلی کوزه را روی سرش قرار می‌دهد، این کار نمایانگر جنبه­‌ی زنانه‌­ی شخصیت اوست که جایگزینی­‌ست برای اعمال عاشقانه، هرچند این اعمال به شکل اصلی خود، یعنی مثل همان چیزی که در روند طبیعی روابط عاشقانه­‌ی انسان‌هاست، نیستند[۱۴]: دریافت یک تعادل ناپایدار در جایی که آب یا­دآور طغیان حس جنسی است که موگلی به آن نیاز دارد اما در عین حال باید بر آن غلبه کند. با تمام این‌ها، موگلی با این وضعیت کنار آمده است، اما این احساس نتیجه­­‌ی بلوغ جسمی­‌ست که هیچ‌کس از آن مستثنا نیست. او برای آخرین بار از دوستانش می‌پرسد: «من چه کار می‌توانم بکنم؟».

۵.

در همین حین، نقش‌هایی که  به دو حیوانی که در جنگل جایگزین والدین حقیقی­ موگلی شده‌­اند اختصاص داده شده را بر اساس مثلث‌بندی اودیپی بررسی کنیم. احتیاط و ترس و نگرانی که خرس بالو در مقابل عروس آینده‌­اش که موگلی را مسحور کرده در تضاد با ­تشویق‌­های پدرانه‌­ی ببر سیاه که تمام این مسائل را درک می‌کند و از آن لذت می‌برد می‌بینیم. هنگامی که مادر به موگلی می‌گوید «برگرد»، پدر با جمله‌­ی «جلوتر برو» بیشتر از هر زمان مانند کسی است که بین مادر و فرزند فاصله اندازی می‌کند.

در نهایت بررسی موقعیت جغرافیایی صحنه خالی از لطف نیست: جنگل -مکانی مملو از غرایض، بی‌قانون و بی محدودیت- موگلی قدم در راه خطرناکی به سوی دهکده­‌ی انسان­ها می‌گذارد. دهکده­‌ای که دور تا دور آن با حصاری احاطه شده، بعلاوه اینکه در آن تمدن و بعد جنسی انسان­ها نیز وجود دارد: ورود به دوره‌­ی نوجوانی که اغلب با تحولاتی بسیار، «تسلیم همه‌ی خاستگاه‌های برانگیختگی جنسی به نواحی تناسلی در پروسه پیدا کردن ابژه[۱۵]». گذر از این حصار یعنی همان موقعیت گریزناپذیر برای به وقوع پیوستن اعمال جنسی آدم بزرگ‌ها، با وسعت دادن به این امر به همان میزان که در جنگل وجود دارد که در آن غریزه تابع هیچ قانونی نیست. این همان ممنوعیتی است که ما را بیشتر به سوی تحلیل و بررسی این­‌گونه مسائل سوق می‌دهد و اجزای پنهان این امر را برایمان نمایان می‌کند و ثابت می‌کند که به کشاننده جنسی به صورت نهان و ناهشیار در روان حصور دارد. به گفته­‌ی کشیش پائول: «بدون وجود قانون، گناه هیچ معنایی ندارد[۱۶]».

۶.

این‌ها قسمتی از فیلم ساخته شده در سال ۱۹۶۷ بود. تمام این جزئیات در نسخه‌­ی ساخته شده در سال ۲۰۱۶ حذف شده و فیلم به نحوی دیگر پایان می‌یابد: موگلی درحالی که دو دوست دیگرش (باگیرا و بالو) دورش هستند، با تنبلی روی شاخه‌­ای از درخت دراز کشیده است. همان صحنه­‌ای که آخرین سکانس فیلم سال ۱۹۶۷ با  آن آغاز می‌شود. هیچ مرجع غیرمستقیمی از اثر اصلی وجود ندارد -همان مرجعی که فروید را تحت‌­تاثیر قرار داد[۱۷]– که در آن موگلی از خود می‌پرسد: «پس فایده‌­ی انسان بودن چیست»[۱۸]؟ وقتی حتی نمی‌توان به زبان انسان‌ها سخن گفت!. یا حتی وقتی «او درگیر یادگیری نحوه­‌ی لباس پوشیدن آنهاست[۱۹]»، هنگام «پیچیدن لنگ به دور خود[۲۰]» و «موقعی که تازه درمی‌یابد پول چیست[۲۱]»!. این پایان غیر قابل انتظار چه مفهومی را می‌رساند؟ یعنی هیچ نیازی نیست که موگلی با دهکده انسان‌ها بیشتر آشنا شود؟ نیازی به رشد یافتن نیست؟ هیچ نیازی نیست به اینکه او با دنیای سکسوالیته بزرگسالان آشنا شود؟ بگذار تا کودکان هیکل گنده کرده‌ای در دنیایی بی‌قانون باشیم! زمانی که موگلی موفق می‌شود به لطف ورزیدگی جسمانی‌­اش بر آتش پیروز شود و آن‌را مهار کند، این پیروزی هرقدر هم فردی باشد اما در حقیقت از آنِ کشاننده نوزادی است. موضوعی که فروید و همچنین تعدادی بعد از او به آن پرداختند این است: «بلندپروازی بیش از اندازه و سوزان کودکی که تا قبل از این جای خود را خیس می‌کرده[۲۲]». به راستی که در نسخه­‌ی ۲۰۱۶ فیلم کتاب جنگل، آتش مخرب و همینطور عنصر فرونشان این آتش در هم پیچیده و با هم ترکیب شده‌­اند. جان فاورو شخصیت موگلی را طوری طراحی کرده که این آتش را از انسان­ها می‌گیرد تا با استفاده از آن جنگل را از چنگال ظالمانه‌­ی پلنگ حفاظت کند، آیا موگلی به عنوان یک آتش‌­افروز پرومتیایی (در افسانه‌ها به معنای کسی که آتش را به زور از چنگ خدایان درآورده تا آن را به انسانها بدهد)، به این دلیل می‌خواهد از خود انتقام بگیرد که حس می‌کند گناهی مرتکب شده؟ یا به دلیل این است که امیدش را از دست داده؟ آیا این عمل «یکی از رایج‌­ترین علل آتش‌­افروزی، مانند عکس‌­العمل­‌هایی برای تخلیه خود[۲۳]» است؟ تداعی شدن صحنه‌­هایی از دوران کودکی او -کشته شدن پدرش توسط ببر– باعث ایجاد چنین فکری در ما می‌شود (ما را وادار می‌کند که چنین برداشتی کنیم). با اینکه فیل‌­ها آتش را خاموش کردند، آیا موگلی در تعبیری کلاینی، میل بازگشت به مرحله سادیستیک‌اش را می‌پذیرد؟ آیا این عمل نجات‌دهنده به او اجازه می‌دهد تا «بدن خود را را بازداری کند و اجازه دهد تا کودک همه‌توان به واقعیت درآید؟[۲۴]»

۷.

این نتیجه‌­گیری ما را متقاعد می‌کند تا نظریه‌­ی تفسیری فروید: «نیاز به محدود کردن غریزه» را نپذیریم[۲۵].  و برعکس، در کتاب «تمدن و ملالت‌های آن» از او، شاهد این موضوع هستیم که چطور تجربه‌­های تحلیلی، روابط بین بلندپروازی، آتش و تمایلات جنسی را تصدیق می‌کنند. موگلی آموخت در این رقابت وحشیانه که رقیبان او حیوانات بودند، سریعتر بدود و از موانع و مشکلات عبور کند. از طرفی بعد نارسیسیستی این پایان، بطور عجیبی مشابه پرفروش­ترین آهنگ این تابستان[۲۶] است، قهرمان جوان در نهایت این شبه انسان بودن ناراحت­‌کننده را می‌پذیرد. در نهایت، آیا در کشور کوران، آدم یک چشم پادشاه نیست؟

این مقاله با عنوان «Le Livre de la jungle 2016: un Mowgli infantile et asexué» توسط ژان-لوک وانیه نوشته شده، توسط شقایق لیاقتی ترجمه، توسط محمد مهدی محرابی توانا بازخوانی و در تاریخ ۱۴ اسفند ۱۳۹۹ در مجله روانکاوی تداعی منتشر شده است.

[۱]À propos de l’érotisme urétral et de La conquête du feu, Jean Laplanche, Problématiques III, La sublimation, PUF, Coll. Quadrige », ۲۰۰۸, p.189.

[۲]. کتاب جنگل، شرکت والت دیزنی،. ساخته­ی جان فاورو، ۱۳ آوریل ۲۰۱۶

[۳].رودیارد کیپلینگ، کتاب جنگل، ص۷۸۳، ۲۰۱۴ و رودیارد کیپلینگ، کتاب جنگل، وینتیج کلاسیک، ۲۰۱۲

[۴].آرنولد ون گرپ، آداب گذر کردن، پیکارد، چاپ اول ۱۹۰۹، ص۱۳۳

[۵].زیگموند فروید، تعبیرخواب، نشر دانشگاهی فرانسه . “مجموعه حکمت­های فیلسوفان منتشر شده توسط نشر دانشگاهی فرانسه”، ۲۰۱۳. ص۵۷۶

[۶].گی روزولاتو، ” صدا: بین بدن و زبان”، در زیبایی­شناسی، نشریه­ی فرانسوی روانکاوی، ژانویه ۱۹۷۴، نشر دانشگاهی فرانسه، ص۷۶

[۷].همان کتاب، ص۸۲

[۸].” صحبت، باعث روشن سازی می‌شود”: در باب اظطراب کودکانه. زیگموند فروید، ” سه رساله درباره نظریه جنسی”، آثار کامل، ۱۹۰۱-۱۹۰۶، نشر دانشگاهی فرانسه، ۲۰۰۹، ص۱۶۳.

[۹].گی روزولاتو، منبع از پیش ذکر شده.، ص۸۳.

[۱۰].همان کتاب، ص۸۰.

[۱۱].فرو رفتن در رویای دختر نوجوانی بی­میل، نشان دهنده­ی حس جنسی او در سن بلوغ است. ژان لوک وانیه، “. ، گذشت پدرانه، اوتیسم و جنون کودکانه، نشریه روانشناسی فرانسوی، جلد ۴۵، ۱۴/۴، سپتامبر ۲۰۱۵، ص۷۴-۸۲.

[۱۲]. ژان ریوی­یر، زنانگی به عنوان نقاب، مجله­ی بین­المللی روانشناسی، ۱۹۲۹، ص۳۰۳-۳۱۳.

[۱۳]. خرس بالو خشمگین میگوید:” مطمئنم که دخترک از قصد این کار را کرده” ، باقیرا با خنده جواب می‌دهد: ” هیچ شکی نیست” .

[۱۴]. ژان لپلانش، جنسی،گسترش مسائل جنسی همانند فروید، ۲۰۰۰-۲۰۰۶، نشر دانشگاهی فرانسه، ص۲۳.

[۱۵].زیگموند فروید،” سه رساله درباره نظریه جنسی”، آثار کامل، ۱۹۰۱-۱۹۰۵، نشر دانشگاهی فرانسه، ص۱۷۳.

[۱۶].اپیتر او رومن، نقش قانون(۷-۸)، تورات، عهدنامه قدیم و جدید، ترجمه جهانی تورات، کتابخانه، نشر کتاب­های جیبی، ۱۹۸۸، ص۱۶۷۳.

[۱۷].پاسخ به درخواست ویراستار هوگو هلر در رابطه با “کتاب­های خوب در درست شخصیت­های زیر دید”، زیگموند فروید،دومین از لیست ده تایی، در نامه­ی خود احساساتش را هم بیان می‌کند”استحکام رابطه­ی بین نویسنده و اثرش”. آثار کامل، ۱۹۰۶-۱۹۰۸، نشردانشگاهی فرانسه، ۲۰۰۷، ص۳۳-۳۷.

[۱۸].رودیارد کیپلینگ، کتاب جنگل، ص۷۸۳، ۲۰۱۴، ص۸۰.

[۱۹].همان کتاب، ص۸۱.

[۲۰].همان کتاب، ص۸۱.

[۲۱].همان کتاب، ص۸۱.

[۲۲].زیگموند فروید، “شخصیت و شهرت مقعدی”، آثار کامل، ۱۹۰۶-۱۹۰۸، نشر دانشگاهی فرانسه، ۲۰۰۷، ص۱۹۴.

[۲۳]. میشل بنزش، ” آتش خیانتکار” بازی با آتش“، دفتر­های آزاد برای روانشناسی، شماره ۲۲، پاییز ۲۰۱۰، ص۴۰.

[۲۴]. کنراد استین، دنیای رویا، دنیای کودکان، اوبیه، “روانشناختی”، ۲۰۱۱، ص۳۵۵.

[۲۵].زیگموند فروید، “تصاحب آتش”، آثار کامل، ۱۹۳۱-۱۹۳۶، نشر دانشگاهی فرانسه، ۲۰۱۳، ص۳۴.

[۲۶]. “جاستین بیبر، “عزیزم، باید بری و عاشق خودت باشی”.

0 کامنت

دیدگاهتان را بنویسید

Back To Top
×Close search
Search
error: این محتوا محافظت‌شده است.
×