معرفی تیتروار مهم‌ترین یافته‌های زیگموند فروید

• ۱۸ بهمن ۱۴۰۱
• مقالات عمومی

مهم‌ترین یافته‌های زیگموند فروید

زیگموند فروید واضع روانکاوی و یکی از مهمترین اندیشمندان قرن بیستم است. او نظریه‌پردازی جسور و خلاق بود. این جسارت در زمان خود فروید در ابتدا با مقاومت‌هایی روبرو شد. ولی بعدها با استمراری که او در کشفیات و ارائه‌ی این یافته‌ها داشت، موجب شد که کم‌کم نظر جامعه‌ی علمی آن زمان و دهه‌های بعد از او به نظریات فروید بیشتر جلب شود. فروید که اندیشمندی پرکار و خستگی‌ناپذیر بود، از ابتدای شروع فعالیت حرفه‌ایش تا زمان مرگش در سال ۱۹۳۹ در ۸۳ سالگی ده‌ها مقاله و کتاب نوشت و ایده‌های درخشانی ارائه داد. در اینجا تلاش کرده‌ایم به زبان ساده و به صورت بسیار مختصر، بخشی از میراث عظیم و یافته‌های زیگموند فروید را معرفی کنیم.

فروید در ابتدا کار خود را با بیماران هستریک شروع کرد. در اواخر قرن نوزدهم که ابتدای فعالیت فروید بود، هیستری مرموزترین بیماری آن زمان بود. پزشکان و درمانگران قدر قدرتی مبهوت رازآلودگی هیستری بودند. ژان مارتین شارکو، یکی از اثرگذارترین و حاذق‌ترین پزشکان آن زمان، بخش مهمی از فعالیت حرفه‌ایش را صرف مطالعه و درمان بیماران هیستریک کرده بود. هیستری به زبان ساده، مجموعه علائم جسمانی است بدون وجود منبع جسمانی. مثل فلج یک عضو یا مجموعه‌ای از اعضا در حالی که هیچ نشانه‌ یا اختلال جسمانی نمی‌توان برای این علائم پیدا کرد. فروید در کار با بیماران هیستریک به این موضوع پی‌ برد که علائمی که این بیماران هیستریک از آن رنج می‌برند، هم معانی آشکار و هم معانی پنهان دارد.

درمان گفتار محور

با گذشت زمان او متوجه شد که همه‌ی علائم روان‌رنجوری پیام‌هایی هستند که محتوای روانی واپس‌رانده‌شده –و به‌همین دلیل ناخودآگاه– دارند. این باعث شد که او «درمان گفتارمحور» را بنا و توسعه دهد. این روش درمانی تعامل بین بیمار و درمانگر را متحول کرد. فروید شش روز در هفته بیماران خود را ملاقات می‌کرد و در حالی که بیماران روی کاناپه دراز می‌کشیدند، به آنچه می‌گفتند به‌دقت گوش می‌داد و تفسیر می‌داد. بیماران او که فروید از آنها درخواست کرده بود هر چه به ذهن‌شان می‌آید را بگویند، تداعی‌هایی را به فروید ارائه می‌کردند که مربوط به تجربیات سرکوب‌شده‌ی دوران کودکی، آرزوها و فانتزی‌هایی بود که همین تجارب منجر به تعارض‌های ناخودآگاه شده بودند. زمانی که این تجارب سرکوب‌شده‌ی ناخودآگاه، به ساحت خودآگاه می‌آمدند و تحلیل می‌شدند، علائم از بین می‌رفتند.

این روش فروید نه تنها به یک روش درمانی قدرتمند تبدیل شد، بلکه ابزاری کارآمد برای مطالعه روان انسان شد و منجر به رشد یک نظریه‌ی روانکاوانه‌ی بسیار پیچیده از نحوه عملکرد ذهن شد. این روش بعد از فروید گسترش یافت تا جایی که اکنون، حوزه‌های مختلفی از جمله‌ حوزه‌ی عصب-روانکاوی منشعب از این نظریات ابتدایی روانکاوی است.

یافته‌های اولیه فروید او را به مفاهیم جدید پیشگامانه‌ای سوق داد:

ناخودآگاه

ناخودآگاه در واقع عظیم‌ترین کشف فروید بود. با کشف ناخودآگاه در واقع درهای جدید به روی بشر گشوده شد. البته ناخودآگاه کشف فروید نبود و پیش از او نیز فلاسفه به آن اشاره کرده بودند، ولی فروید بود که توانست ناخودآگاه را به صورت گسترده‌ای توصیف کند و سازوکار آن را واکاوی کند.

فروید می‌گفت زندگی روانی فراتر از آن چیزی است که ما نسبت به آن آگاهی داریم. او می‌گفت «ایگو در خانه‌ی خود ارباب نیست» به این معنا که چیزهایی هست که خود فرد از آن آگاه نیست (ایگو بخشی از سازمان روان است که فروید فرمول‌بندی کرد). بخش عمده‌ای از ذهن ما ناخودآگاه است و این بخش فقط با روانکاوی قابل دسترس است.

تجارب کودکی

تجربیات اولیه‌ی کودکی ملغمه‌ای از خیال و واقعیت است. این تجربیات با آرزوهای پرشور، انگیزه‌های رام نشده و اضطراب‌های کودکانه مشخص می‌شوند. برای مثال، گرسنگی میل به بلعیدن همه چیز را برمی‌انگیزد، در عین حال ترس از بلعیده شدن توسط دیگران را نیز برمی‌انگیزد. تمایل به کنترل و مستقل بودن با ترس از دستکاری یا رها شدن مرتبط است. جدا شدن از یک مراقب مهم می‌تواند منجر به در معرض قرار گرفتن، درماندگی و تنها ماندن شود. دوست داشتن یکی از والدین ممکن است خطر از دست دادن عشق والد دیگر را به همراه داشته باشد. بنابراین آرزوها و ترس‌های اولیه منجر به تعارض‌هایی می‌شوند که در جایی که قابل حل نیستند، سرکوب و در نتیجه بخشی از ناخودآگاه می‌شوند.

مراحل رشد

رشد روانی-جنسی: فروید دریافت که بلوغ تدریجی عملکردهای بدن متمرکز بر نواحی شهوانی (دهان، مقعد، اندام تناسلی) همراه با لذت‌ها و ترس‌های تجربه شده در رابطه با اُبژه‌های مراقب است، و این‌ها رشد ذهنی کودک را تشکیل می‌دهند.

عقده‌ی اُدیپ عقده‌ی اصلی تمام روان‌رنجورهاست. یک کودک چهار تا شش ساله از ماهیت جنسی رابطه والدین آگاه می‌شود که کودکان از آن کنار گذاشته می‌شوند. احساس حسادت و رقابت به وجود می‌آید و باید حل شود، همراه با این سؤال که چه کسی مرد و چه کسی زن است، چه کسی می‌تواند با چه کسی عشق ورزیده و ازدواج کند، نوزادان چگونه خلق شده و به دنیا می‌آیند، و کودک در مقایسه با بزرگسالان چه کاری می‌تواند انجام دهد و چه کاری نمی‌تواند انجام دهد. حل این سوالات چالش‌برانگیز ذهن بزرگسالی و سوپرایگو را شکل می‌دهد.

تکنیک‌های روان-کاوی

واپس‌رانی نیرویی است که فانتزی‌های ناخودآگاه خطرناک مربوط به بخش‌های حل‌نشده‌ی تعارض‌های دوران کودکی را حفظ می‌کند.

رؤیاها تحقق آرزوها هستند. رؤیاها اغلب برآورده شدن آرزوها یا فانتزی‌های جنسی کودکانه را بیان می‌کنند. از آنجایی که آنها در لباس مبدل ظاهر می‌شوند (به عنوان صحنه‌های پوچ، عجیب و غریب یا نامنسجم) برای آشکار کردن معنای ناخودآگاه خود نیاز به تحلیل دارند. فروید تعبیر رؤیا را شاهراه ناخودآگاه می‌نامید.

انتقال تمایل فراگیر ذهن انسان برای مشاهده و شناسایی موقعیت‌های جدید در قالب تجربیات قبلی است. در روانکاوی، انتقال زمانی اتفاق می‌افتد که بیمار به تحلیل‌گر مانند یکی از والدین یا اُبژه‌های اصلی کودکی نگاه می‌کند، که می‌تواند تعارض‌ها یا تروماهای بزرگ نوزادی را با آن‌ها دوباره تجربه کند، گویی که دوباره در رابطه اصلی کودک و والدین است.

تداعی آزاد ظهور افکار، احساسات و فانتزی‌ها را توصیف می‌کند در حالی که آنها با محدودیت‌هایی همچون ترس، گناه و شرم مهار نمی‌شوند.

اید، ایگو و سوپرایگو: ایگو مقر اصلی آگاهی است، عامل ذهن که واپس‌روی‌ها را اعمال می‌کند و انگیزه‌ها و گرایش‌های مختلف را قبل از اینکه به عمل تبدیل شوند یکپارچه می‌کند. اید بخش ناخودآگاه ذهن، محل محتواهای سرکوب شده و رد حافظه ناشناخته‌ی دوران کودکی است. سوپرایگو راهنمای ذهن و وجدان، نگهدارنده ممنوعیت‌ها و آرمان‌هایی است که باید برای آنها تلاش کرد.