نظریه‌ی رویاهای بیون

نظریه‌ی رویاهای بیون

• ۲ اردیبهشت ۱۳۹۷
• مختص اعضای ویژه, مقالات تخصصی

نظریه رویاهای بیون

زمانی گفته می‌شد که انسان به دلیل سوءهاضمه کابوس می‌بیند و به همین دلیل با حالت پنیک بیدار می‌شود. نسخه‌ی من این است: بیمار خفته، دچار پنیک شده و از خواب می‌پرد؛ به این خاطر که نمی‌تواند کابوس ببیند، نمی‌تواند از خواب بیدار شود یا به خواب برود؛ او از آن زمان دچار سوءهاضمه‌ی روانی بوده است (Bion، ۱۹۶۲، ص.۸).

عدم عملکرد آلفا به این معنی است که بیمار نمی‌تواند رویا ببیند و بنابراین نمی‌تواند بخوابد. همانطور که عملکرد آلفا، دریافت‌های[۱] حسی تجربه‌ی هیجانی را برای آگاهی و اندیشه‌ی رویا قابل دسترس می‌سازد، بیماری که نمی‌تواند رویا ببیند، نمی‌تواند به خواب رود و نمی‌تواند بیدار شود (Bion، ۱۹۶۲، ص. ۶-۷).

در نگاه اول، این گزیده‌ها از کتاب نخست بیون به نام «یادگیری از تجربه» (۱۹۶۲) برای خواننده مضحک و مبهم به نظر می‌رسد. منظورش چیست که کسی که نمی‌تواند کابوس ببیند، بنابراین نمی‌تواند بخوابد یا بیدار شود؟ آیا این گزاره‌ها در مورد ماهیت رویاها و رویا دیدن را باید جدی گرفت، یا این که قرار است معما، یا حتی بازی موذیانه‌ای با کلمات به سبک لویس کارول^[۲] باشند، به عنوان مثال نوشته‌اش در:

چسور: به نظر می‌رسد که شما از چنگال‌های بدخو و تبهکار چیزی فرار کردید.

آلیس:  اما من هنوز دارم رویا می‌بینم!

با این حال، در نگاه دوم به نظر می‌رسد که بیون چیزی چالش‌برانگیزتر را در مورد ماهیت و عملکرد رویای روانکاوی نشان می‌دهد. مسلماً هنگامی که وی ادعا می‌کند رویا دیدن، همانند هاضمه، مستمر است، به نظر می‌رسد خرد متعارف راکه مدعی است خواب و بیداری گسسته هستند، واژگون می‌سازد. در عوض، او نوعی هم‌افزایی بین افکار رویاگونه و تفکر آگاهانه در زمان بیداری را پیشنهاد می‌کند که برای بسیاری ممکن است متناقض به نظر بیاید. علاوه بر این، اگر تمایز بین حالات بیداری و حالات خواب ناپدید شود، به این معنی است که تمایز بین حالت آگاهانه و ناآگاه ناکارآمد می‌گردد؟ روانکاوی جریان اصلی، با دستپاچگی باید چه فکری بکند؟ و بعد از آن اگر قرار بود که واژگان جدیدی همچون «تابع آلفا» و دیگر مفاهیم ناآشنا را بگنجانیم، مسلما چیز اندکی باقی خواهد ماند یا هیچ چیز باقی نخواهد ماند که روانکاوی در نظریه‌ی کلاسیک رویاها تشخیص دهد، پس فایده‌ی روانکاوی خواب‌ها چه خواهد بود؟

به نظر می رسد قضیه این باشد که قصد بیون تجدیدنظر در نظریه‌ی روانکاوی رویاها است. فرض او این است که دانش از پارادکس‌ها ناشی می‌شود. فرض ثانویه این است که علی‌رغم داشتن تبار متفاوت، ذهن آگاه و ناآگاه دارای شباهت‌هایی در  خصوصیات و عملکرد هستند. این مسئله که آن عملکردها چه هستند در نظریه‌ی رویاهای او تشریح خواهد شد.

شاید اگر نقل قول در مورد بیمار خفته که چون نمی‌توانست کابوس ببیند دچار پنیک شده بود را مجددا عبارت‌بندی کنیم، ممکن است کمی به عملکردی که بیون در نظر دارد نزدیک‌تر شویم. آیا ممکن است چیزی شبیه به این باشد: «توانایی کابوس دیدن به فرد اجازه می‌دهد تا چیزی منازعه‌برانگیز را بدون وحشت پردازش کند – به طوری که وقتی از خواب بیدار می‌شود، از اسپاسم سوءهاضمه‌ی روانی رنج نمی‌برد». برای بیون، به نظر می‌رسد که رویاها عملکرد پردازش‌گر مهمی دارند به همان طریق که تفکر دارای عملکرد پردازش‌گر است – به طور اخص، عملکرد پردازش تجربه‌ی هیجانی.^[۳] بیون انگاره‌ی از عملکرد نا-پردازش را به این مفهوم می‌افزاید، که کار روانی آگاهانه و ناآگاه همچون رویا یا تفکر در آن به صورت معکوس عمل می‌کنند (توهم).