هنر روانکاوی: رؤیت رؤیاهای نادیده و گریه‌های قطع شده

هنر روانکاوی، رؤیت رؤیاهای نادیده و گریه‌های قطع شده

تامس آگدن

روانکاوی، هنرِ آفریدن است، فرآیندی که همانطور که به پیش می‌­رود، خودش را باز می‌آفریند، و موضوع این مقاله نیز همین است. نویسنده به اختصار شرح می‌دهد که درک و تصور او از روانکاری چگونه است، و یک تصویر بالینی دقیق ارائه می‌­دهد. او می‌افزاید که هر آنالیزان ناخودآگاه (و به شکل دوسوگرایانه‌ای) در جستجوی کمک برای دیدن «وحشت­‌های شبانه»اش ( رؤیاهای نادیده[۱] و غیرقابل رؤیت[۲]) و «کابوس»هایش (رؤیاهایی که قطع شده­‌اند، زمانی که درد تجربه احساسی­ در رؤیا بیش از ظرفیت او برای دیدن رؤیا باشد) است. رؤیاهای غیرقابل رؤیت به عنوان جلوه‌­هایی از جنبه‌­های سایکوتیک و مسدود روانی شخصیت شناخته می‌­شوند؛ رؤیاهای قطع شده به عنوان بازتابی از قسمت‌­های نوروتیک و سایر بخش­‌های غیرسایکوتیک شخصیت دیده می­‌شوند. وظیفه روانکاو ایجاد شرایطی است که به آنالیزان اجازه دهد با مشارکت روانکاو، رؤیاهایی را ببیند که قبلاً جزو رؤیاهای غیرقابل رؤیت و قطع شده بودند. بخش مهم مشارکت روانکاو در رؤیا دیدنِ بیمار به شکل تجربه خیال‌اندیشی[۳] روانکاو است. در طی این کار مشترکِ رؤیابینی در محیط روانکاوی، ممکن است روانکاو بخواهد آنالیزان را به خوبی بشناسد تا بتواند چیزی را بیان کند که مانند آن چیزی باشد که در سطح ناخودآگاه در رابطه­‌ی روانکاوی اتفاق می­افتد و با آن منطبق است. استفاده‌­ی روانکاو از زبان نقش قابل ملاحظه‌­ای در این احتمال دارد که بیمار بتواند از آنچه که تحلیلگر با هدف دیدنِ رؤیای تجربیات خاص خودش گفته استفاده کند، و بدین ترتیب، بتواند رؤیای خودش را تکمیل کند.

واژه‌­های کلیدی: فرآیند روانکاوی، رؤیاها، کابوس، وحشت شبانه، رؤیاهای دیده شده، رؤیاهای قطع شده، خیال‌اندیشی

۱

روانکاوی یک تجربه‌ی هیجانی زیسته[۴] است. به این ترتیب، قابلِ ترجمه، رونویسی، ضبط، توضیح، درک یا گفتن از طریق کلمات نیست. همان چیزی‌ست که هست. با وجود این، معتقدم که می‌­توان در مورد آن تجربه­‌ی زیسته مطالبی بیان کرد که در مورد جنبه­‌هایی از آنچه که بین روانکاوان و بیماران آنها در زمان اجرای کار روانکاوی اتفاق می­‌افتد، ارزش تفکر دارد.

در تفکراتم که غالباً در زمان نوشتن اتفاق می‌­افتد، این کار را مفید دانسته‌­ام که هنگام تلاش برای یافتنِ ماهیت معنا، در ابتدا خودم را به استفاده از حداقل کلمات ممکن محدود کنم. تجربه‌ی من در زمان نوشتن مطالب روانکاوی، همچنین نوشتن شعر این است که تراکم و غلظت کلمات و معانی آنها کمک می‌­کند تا از قدرت زبان برای بیان آنچه نمی‌­توان گفت، بهره‌­مند شد. در این مقاله، با یک اظهار نظر بسیار متراکم از تصوراتم در مورد فرآیند تحلیل شروع می­‌کنم، و سپس، بحث کامل­‌تری درباره‌ی آن مجموعه ایده‌­های متراکم ارائه خواهم داد. از آنجا که هر یک از عناصر تصورات من از روانکاوی، جدا از سایر عناصر نیست، موارد بسیاری در این مقاله وجود دارد که به ناگاه به اظهار نظر اولیه باز خواهم گشت (شاید این کار تا اندازه‌­ای ماهیت تجربه­‌ی تحلیلی را منعکس کند). در پایان، شرح مفصلی از یک تجربه­ را بیان می­‌کنم که در آن، بیمار و من توانستیم در مورد رؤیاهای (سابقاً) نادیده و قطع شده، فکر کنیم، صحبت کنیم و رؤیای آنها را ببینیم.

۲

یک شخص به دلیل داشتنِ درد عاطفی، که برایش مجهول و ناشناخته است، با روانکاو مشورت می­‌کند، او یا نمی­‌تواند رؤیا ببیند (یعنی قادر به انجام فعالیت روانی ناخودآگاه نیست) یا آنقدر از آنچه که در رؤیا می­بیند، آشفته است که رؤیا دیدنِ او قطع می‌­شود. تا زمانی که او نتواند تجربه‌­ی عاطفی­‌اش را در رؤیا ببیند، قادر به تغییر، رشد، یا تبدیل شدن به چیز دیگری غیر از آنچه که بوده است، نیست. بیمار و روانکاو در طی جلسات روانکاوی در آزمونی مشارکت می‌کنند که این آزمون به گونه‌­ای طراحی شده تا آنالیزان (با مشارکت روانکاو) بهتر بتواند رؤیاهای نادیده و رؤیاهای قطع شده‌­اش را ببیند. رؤیاهایی که بیمار و روانکاو می­بینند، همزمان رؤیاها (و خیال‌اندیشی­‌های) خودشان و سوژه‌ی سومی است که هم بیمار و روانکاو است و  در عین حال، هیچ یک از آن دو نیز نیست.

در طی مشارکت در دیدنِ رؤیاهای نادیده و قطع شده­‌ی بیمار، روانکاو بیمار را آنچنان عمیق می‌شناسد که به او این امکان را می‌­دهد تا به بیمار سخنی بگوید که با تجربه هیجانی آگاهانه و ناخودآگاهی که در یک زمان مشخص در رابطه‌­ی تحلیلی اتفاق می­‌افتد، مطابقت داشته باشد. آنچه که روانکاو می­‌گوید باید برای اهداف فعالیت روانی آگاهانه و ناخودآگاه بیمار، یعنی برای دیدنِ رؤیای تجربیات خاص خودش قابل استفاده باشد، و در نتیجه، رؤیا دیدنِ او به شکل کامل­تری محقق شود[۵]

۳

قبل از اینکه بخواهم اظهارات قبلی را «باز» و واکاوی کنم، دو مجموعه توضیح مقدماتی ضروری است: مورد اول، به چارچوب نظری بحث می­‌پردازد که در ادامه می‌­­آید؛ مورد دوم، به یک جفت استعاره برای حالات روانی اشاره دارد که در آن، بیماران مورد آنالیز قرار می­‌گیرند و در طی روانکاوی با آن دست و پنجه نرم می­کنند.

یک بخش اساسی از پیشینه نظری برای روشی که من عمل روانکاوی را مفهوم­‌پردازی می­‌کنم، برگرفته از (تفسیر من) از نظریه رؤیاهای بی‌یان[۶] و ناتوانی در رؤیا دیدن است. پیش‌تر به این جنبه از کار بی‌یان پرداخته‌­ام (آگدن، ۲۰۰۳) و فقط خلاصه­‌ای از بخش‌­های مرتبط با آن بحث را در اینجا می­‌آورم.

بی‌یان اصطلاح «عملکرد آلفا»[۷] را برای اشاره به مجموعه‌­ای از عملکردهای ذهنیِ تاکنون ناشناخته معرفی کرد که با هم «دریافت­‌های حسی[۸] خام مربوط به تجربه هیجانی» را (۱۹۶۲، ص. ۱۷)، که او «عناصر بتا» نامیده است، به «عناصر آلفا» تغییر می­‌دهند. عناصر بتا – دریافت­‌های حسی پردازش نشده­ای هستند که نمی‌­توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، در نتیجه، نمی­‌توان از آنها برای تفکر، رؤیا، یا ذخیره‌­سازی به عنوان حافظه استفاده کرد. در مقابل، عناصر آلفا عناصری تجربی هستند که می­‌توانند در فرآیند رؤیا و تفکر آگاهانه و ناخودآگاه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند (هر دو در حالی که بیدار و خواب هستیم).