ضلع سوم روان‌کاوی: کار کردن با حقایق بالینی بیناذهنی

ضلع سوم روان‌کاوی: کار کردن با حقایق بالینی بیناذهنی

• ۱۳ خرداد ۱۳۹۹
• تامس آگدن, مختص اعضای ویژه

در این مقاله، دو نمونه‌ی بالینی ارائه شده و سعی شده تا روش‌هایی شرح داده شود که روانکاو تلاش می‌کند با آنها ماهیت ویژه‌ی تعامل لحظه به لحظه‌ی تجربه‌ی سوژه‌ای روانکاو، تجربه‌ی سوژه‌ای روانکاوی‌شونده و تجربه‌ی بیناذهنی جفت تحلیلی (تجربه‌ی ضلع سوم روان‌کاوی) را تشخیص دهد، درک نماید و آن را برای خود و روانکاوی‌شونده، به صورت کلامی معنی کند. بحث بالینی نخست، شرح می‌دهد که چگونه تجربه‌ی بیناذهنی ایجاد شده توسط جفت تحلیلی، از طریق تجربه‌ی روانکاو از خیال‌پروری‌های[۱] «خودش»، اَشکالی از فعالیت ذهنی که اغلب به نظر می‌رسد چیزی جز خود-مشغولیت‌های نارسیسیستیک، حواس‌پرتی، نشخوار فکری تکانه‌ای، خیال‌بافی[۲] و مانند آن نیستند، تا حدی برای روانکاو روشن می‌شود. گزارش بالینی دوم بر نمونه‌ای تمرکز دارد که در آن، هذیان بدنی روانکاو در کنار تجربیات حسی و فانتزی‌های مرتبط با بدن روانکاوی‌شونده، ابزاری اصلی برای روانکاو بوده که به وسیله‌ی آنها نگرانی‌های عمده‌ای را که (به صورت بیناذهنی) ایجاد می‌شده، تجربه کرده و معنای آنها را درک کرده است.

و او شاید نمی‌داند که چه باید کرد، مگر این که در لحظه‌ای زندگی کند که فقط اکنون نیست، بلکه حالِ گذشته است، مگر این که آگاه باشد، نه از آنچه که مُرده، بلکه از آنچه که هنوز زنده است (تی. اس. الیوت، ۱۹۱۹، ص ۱۱).

به مناسبت جشن ۷۵ سالگی تأسیس نشریه‌ی بین‌المللی روانکاوی[۳]، سعی خواهم کرد به جنبه‌ای بپردازم که به زعم من «لحظه‌ی حال گذشته‌ی» روانکاوی است. عقیده‌ی من این است که وجه مهمی از این «لحظه‌ی حال» برای روانکاوی، ایجاد مفهوم‌سازی تحلیلی ماهیت تعامل سوژه‌بودگی و بیناسوژگی در محیط تحلیلی و شناسایی مفاهیمی برای تکنیک موجود در این ساخته‌های مفهومی است.

در این مقاله، محتوای بالینی دو تحلیل را ارائه خواهم داد و سعی خواهم کرد تا برخی از راه‌هایی را که درک تعامل سوژه‌بودگی و بیناسوژگی (آگدن، a 1992)، (b 1992) از طریق آنها بر عمل روانکاوی و روش به وجود آمدن نظریه‌ی بالینی اثر می‌گذارد، نشان دهم. همان‌گونه که خواهید دید، من حرکت دیالکتیک سوژه‌بودگی و بیناسوژگی را حقیقت بالینی اساسی روانکاوی می‌دانم که هر نوع تفکر تحلیلی بالینی سعی در تشریح آن با عبارات دقیق‌تر و سازنده‌تر از قبل دارند.

مفهوم سوژه‌ی تحلیلی، آنگونه که در کار کلاین و وینیکات توضیح داده شده، به تأکید بیش از پیش بر وابستگی متقابل سوژه و اُبژه در روانکاوی (آگدن، b 1992) منجر شده است. به عقیده‌ی من منصفانه است اگر بگوییم تفکر روانکاوانه‌ی معاصر در حال نزدیک شدن به نقطه‌ای است که دیگر کسی نمی‌تواند روانکاو و روانکاوی‌شونده را دو سوژه‌ی جدا از هم بداند که هر یک دیگری را اُبژه در نظر می‌گیرد. این گمان که روانکاو مانند یک صفحه‌ی سفید و خنثی برای فرافکنی بیمار است، در مفاهیم فعلی فرآیند تحلیلی از اهمیت کمتری برخوردار است.

در طول پنجاه سال گذشته، روانکاوان دیدگاه خود را نسبت به روش کارشان تغییر داده‌اند. اکنون بسیاری از آنها پذیرفته‌اند که تفسیر، به جای این که با توجه به پویایی‌های درون‌روانی بیمار صورت گیرد، باید بر اساس تعامل بیمار و روانکاو در سطحی درون‌روانی انجام شود (اُشونسی[۴]، ۱۹۸۳، ص ۲۸۱)[۵].

در برداشت خود من از بیناسوژگی تحلیلی تأکید اصلی بر ماهیت دیالکتیک آن است (آگدن، ۱۹۷۹)، (۱۹۸۲)، (۱۹۸۵)، (۱۹۸۶)، (۱۹۸۸)، (۱۹۸۹). این ادراک شرح و تفصیلی از عقیده‌ی وینیکات است که می‌گوید: «چیزی به عنوان نوزاد [مستقل از مراقبت مادر] وجود ندارد» (ذکر شده در وینیکات، ۱۹۶۰، ص ۳۹، پانویس). به عقیده‌ی من، در یک موقعیت تحلیلی، چیزی به عنوان روانکاوی‌شونده جدا از رابطه با روانکاو و چیزی به اسم روانکاو مستقل از رابطه با روانکاوی‌شونده وجود ندارد. فکر می‌کنم که وینیکات اظهاراتش را عمداً ناتمام گذاشته. فرض او بر این است که دیگران خواهند فهمید که این عقیده که چیزی به عنوان نوزاد وجود ندارد، به طرز بازیگوشانه‌ای اغراق‌آمیز و جزئی از یک گفته‌ی متناقض طولانی‌تر است. از چشم‌اندازی دیگر (از دیدگاه «قطب» دیگر این پارادوکس)، بدیهی است که نوزاد و مادری وجود دارند که دو وجود فیزیکی و روانی مستقل را تشکیل می‌دهند. وحدت مادر-نوزاد در تنشی پویا با مادر و نوزاد در مجزا بودن‌شان همزیستی دارد.