اُبژه چیست؟

اُبژه چیست؟

• ۱۰ شهریور ۱۳۹۹
• دانشنامه, مختص اعضای ویژه

اُبژه [Object]

روانکاویْ مفهوم اُبژه را از سه منظر اصلی مورد بررسی قرار می‌دهد:

1. در همبستگی با غریزه: اُبژه چیزی است که غریزه نسبت به آن و از طریق آن به دنبال دستیابی به هدف[۱] خود (یعنی نوع خاصی از ارضا) است.
2. در همبستگی با عشق (یا نفرت): رابطه‌ی مورد بحث در اینجا رابطه‌ی بین کل فرد، یا نماینده‌ی ایگو، و اُبژه‌ای است که تمرکز روی کلیت آن (فرد، موجودیت، آرمان و غیره) قرار دارد.
3. در معنای سنتی فلسفه و روانشناسی دانش، در همبستگی با درک و شناخت سوژه: اُبژه هر آن‌چیزی است که خود را با خصایص ثابت و دائمی، که اصولاً توسط همه‌ی سوژه‌ها صرف نظر از تمایلات و دیدگاه‌های فردیْ قابل تشخیص هستند، عرضه کند (صفت مربوط به «اُبژه» در این معنا، «اُبژکتیو» است).

در متون روانکاوی، واژه‌ی «اُبژه» هم به‌تنهایی و هم در شکل‌های ترکیبی مختلفی همچون «انتخاب اُبژه»، «عشق اُبژه»، «از دست دادن اُبژه»، «رابطه‌ی اُبژه‌ای» و غیره –عباراتی که ممکن است خواننده‌ی عام را سردرگم کنند– به کار می‌رود. معنای «اُبژه» در اینجا با معنای ادبی یا کهن آن، «آماج هوا و هوس، نفرت و غیره قرار گرفتن» قابل مقایسه است. این اُبژه، مثل حالت معمول آن، بر ایده‌ی یک «شیء»، یک اُبژه‌ی بی‌جان و قابل دست‌ورزی در مقابل یک گونه یا شخص جاندار دلالت ندارد.

الف. این کاربردهای مختلف عبارت، ریشه در مفهوم فرویدی غریزه دارد. فروید از زمانی که توجه خود را به تحلیل غریزه معطوف کرد، بین اُبژه‌ی غریزی و هدف غریزی تمایز قائل شد: «حال باید دو عبارت تکنیکی را معرفی کنم. فردی را که جاذبه‌ی جنسی از او ناشی می‌شود اُبژه‌ی جنسی و عملی را که غریزه به سمت آن گرایش دارد هدف جنسی می‌نامیم» (۱). این تمایز بعداً در کل آثار فروید حفظ شد؛ او در کامل‌ترین تعریفی که از غریزه ارائه کرد دوباره به شکل قابل ملاحظه‌ای بر این موضوع اذعان داشت: «اُبژه‌ی یک غریزه چیزی است که غریزه نسبت به آن یا از طریق آن قادر به دستیابی به هدف خود است» (2a)؛ در عین حال، اُبژه به عنوان وسیله‌ای وابسته به ارضا نیز تعریف می‌شود: «[اُبژه] تغییرپذیرترین چیزی است که درباره‌ی یک غریزه وجود دارد و در اصل با آن مرتبط نیست، بلکه صرفاً به خاطر اینکه برای میسر ساختن ارضا مناسب است به آن نسبت داده می‌شود» (2b). این پایه‌ی اصلی و ثابت تفکر فروید، یعنی وابستگی اُبژه، به این معنا نیست که هیچ اُبژه‌ای نمی‌تواند غریزه را ارضا کند، بلکه بدین معناست که اُبژه‌ی غریزی، که اغلب با صفات بسیار خاصی تمیز داده می‌شود، به وسیله‌ی پیشینه‌ی هر سوژه -به‌ویژه پیشینه‌ی کودکی او- تعیین می‌شود. اُبژه جنبه‌ای از غریزه است که کمترین تأثیر را از عوامل سرشتی می‌پذیرد.