دوسوگرایی به چه معناست؟

• ۱۲ شهریور ۱۴۰۳
• دانشنامه, مختص اعضای ویژه

دوسوگرایی

مفهوم دوسوگرایی (ambivalence) توسط فروید از بلولر وام گرفته شد که آن را معرفی کرد[۱]. بلولر دوسوگرایی را تحت سه عنوان بررسی کرده است:

اول: دوسوگرایی اراده، مانند زمانی که فرد هم‌زمان می‌خواهد هم غذا بخورد و هم نخورد.

دوم: دوسوگرایی فکری، که شامل پذیرش هم‌زمان دو گزاره متناقض است.

سوم: دوسوگرایی عاطفی، که در آن یک انگیزه هم عشق و هم نفرت نسبت به یک شخص را در بر می‌گیرد.

بلولر، دوسوگرایی را نشانه‌ای عمده از اسکیزوفرنی می‌داند[۲]، اما وجود آن را در افراد عادی نیز می‌پذیرد.

نوآوری در مفهوم دوسوگرایی نسبت به توصیفات پیشین از پیچیدگی احساسات و نوسانات نگرش‌ها، از یک سو در حفظ تقابلی از نوع «بله/خیر» است که در آن تأیید و نفی همزمان و جدایی‌ناپذیرند و از سوی دیگر، در اذعان به این نکته که این تقابل اساسی در بخش‌های مختلف زندگی ذهنی یافت می‌شود. با این حال، بلولر در نهایت به دوسوگرایی احساس اولویت می‌دهد و این تأکید در کاربرد فرویدی آن نیز به ارث رسیده است.

اصطلاح دوسوگرایی برای اولین بار در اثر فروید با عنوان «پویایی‌های انتقال» (۱۹۱۲ب) ظاهر می‌شود، جایی که برای توضیح پدیده انتقال منفی استفاده می‌شود: «… این امر در کنار انتقال محبت‌آمیز، اغلب به طور همزمان به سمت همان فرد هدایت می‌شود. […] دوسوگرایی در گرایش‌های عاطفی (Gefühlsrichtungen) روان‌نژندها بهترین توضیح برای توانایی آن‌ها در استخدام انتقال‌های خود در خدمت مقاومت است»[۳]. با این حال، ایده ترکیب عشق و نفرت را می‌توان زودتر نیز یافت، مثلاً در تحلیل‌های «هانس کوچک»[۴] و «موش‌مرد»: «در سینه عاشق، نبردی بین عشق و نفرت در جریان بود و هدف هر دو این احساسات یک نفر بود»[۵].